70 năm đã trôi qua nhưng kí ức về trận phá càn Cờ Lốt tháng 8 năm 1953 còn mãi mãi vang vọng trong tâm trí người dân Tiên Lãng. Mỗi tên đất, tên làng đều gắn liền với những chiến công oanh liệt hào hùng. Khởi Nghĩa - cái nôi cách mạng đầu tiên của Tiên Lãng đã đứng lên quật cường trong suốt gần một tháng chiến đấu anh dũng còn đọng lại những dấu ấn lịch sử khó quên cùng quân dân Tiên Lãng viết lên bản hùng ca oanh liệt. 

Từ mùa hè năm 1953, Pháp tiến hành 30 cuộc càn quét lớn nhỏ, tung do thám, gián điệp vào Tiên Lãng để thăm dò. Chúng quyết tâm đánh Tiên Lãng để triệt phá địa bàn dừng chân của các cơ quan lãnh đạo tỉnh, nơi cung cấp rất lớn sức người, sức của cho cuộc kháng chiến của tỉnh Kiến An. Thực hiện kế hoạch Na Va, thực dân Pháp mở trận càn quét với quy mô lớn vào Tiên Lãng lấy tên Cờ Lốt( Claude).

Xã khởi Nghĩa là một xã nằm sát sông Thái Bình, giáp xã Quyết Tiến kề sông Văn Úc. Phía Đông Nam giáp xã Minh Đức gần bốt Phú Kê, bốt quận và bốt Trung Lăng. Do đó Khởi Nghĩa là địa bàn chiến lược quan trọng của cả ta và địch. Để đối phó với âm mưu của địch, Chi bộ Đảng Khởi Nghĩa đã tập trung chỉ đạo, lãnh đạo, xác định rõ nhiệm vụ, tinh thần cho từng đảng viên, cán bộ và quần chúng Nhân dân. Địch cũng tập trung số lượng quân đông nhất vào Khởi Nghĩa. Lúc này Khởi Nghĩa đã có 67 đảng viên, là một chi bộ mạnh đông đảng viên nhất trong huyện. Khởi Nghĩa có 250 du kích. Mỗi thôn có một trung đội du kích. Xã có hai trung đội du kích cơ động. Khởi Nghĩa đã chuẩn bị được 320 bàn chông các loại, 115 đạp lôi, rèn thêm được 95 mã tấu và kiếm, huy động hàng ngàn ngày công để tu sửa củng cố làng kháng chiến. Từ cụ già đến em nhỏ đều tham gia vót chông, rào làng kháng chiến, tiếp tế lương thực thực phẩm, che giấu cán bộ bộ đội, tham gia liên lạc, cứu thương… Từ đầu cuộc kháng chiến, quân dân Khởi Nghĩa đã đập tan hàng chục trận càn của địch nên đã có nhiều kinh nghiệm chống càn. Cũng như các xã trong huyện, Khởi Nghĩa chủ động, sẵn sàng cho cuộc phá càn Cờ - Lốt.

Theo kế hoạch, Khởi Nghĩa là mũi tấn công thứ hai của Pháp. Sáng 28/8/1953, Pháp tập trung 1.300 tên, trong đó có 213 lính Âu Phi do GM3 phụ trách càn vào Kinh Khê, Khởi Nghĩa. Đây là mũi tấn công mạnh nhất đông quân nhất của Pháp. Chúng chia ra 2 toán:

 + Toán 1 gồm 500 quân từ sông Mới tiến qua Kinh Khê ra đường 25 rải quân đến huyện lị.

 + Toán 2 gồm 800 quân từ bến An Dụ tiến vào thôn Cương Nha. Trên trời có máy bay “bà già” yểm trợ, 11h trưa địch tấn công vào làng.

Lực lượng của ta có 1 tiểu đội thuộc đại đội 196 do đồng chí Phạm Xuân Giang chỉ huy phối hợp với 1 trung đội du kích thôn An Dụ. Vũ khí gồm 1 tiểu liên, 20 súng trường còn lại là chông, mìn, đạp lôi. Bộ đội và du kích đã chuẩn bị sẵn sàng. Chờ giặc tiến sát chân tre, tiểu liên liên tiếp nhả đạn làm chết và bị thương hơn chục tên địch, sau đó tiêu diệt thêm 8 tên nữa. Địch đánh sang thôn An Tử Thượng. Tại đây, bộ đội và du kích đã chiến đấu ngoan cường, chặn đánh từng bờ tre, căn nhà. Thế trận giằng co giữa ta và địch. Đến 12 giờ trưa, địch tấn công dồn dập, ta rút sang Ninh Duy tiếp tục chiến đấu. Tại đây, địch đã bị lừa vào bãi mìn, hố chông kêu la ầm ĩ, kết quả là 13 tên chết và bị thương. Trước sức mạnh quân ta, địch rút sang Kim Đới. Ở đây chúng cũng vấp phải sự vây ráp của bộ đội và du kích. Đến 16 giờ, lực lượng ta rút vào hầm bí mật. Đêm 28 bọn địch đóng tại thôn Kim Đới và Cương Nha. 22 giờ đêm ta diệt thêm 2 tên nữa. Kết quả sau một ngày chiến đấu quân và dân Khởi Nghĩa đã tiêu diệt 1 trung đội của địch.

Ngày 29/8 và những ngày sau đó Khởi Nghĩa phối hợp cùng với thôn Kim Quan xã Tiên Thanh đánh giặc.

Do thất bại đợt 1, ngày 3/9 địch cho Ca nô càn vào bãi lau sậy sát hại 80 thanh niên 2 xã Khởi Nghĩa và Cấp tiến. Ngày mồng 3/9, địch từ huyện lị cho quân về càn vào Ninh Duy, Ngọc Động, Cương Nha cuốc hầm, lùng sục bắt 100 thanh niên của ta đưa về huyện lị. Quân dân Khởi Nghĩa càng nung nấu căm thù chặn đánh địch trong những ngày tiếp theo, được bộ đôi Đại đội 295 và 196 giúp sức làm cho chúng không càn nổi Khởi Nghĩa.

Từ sáng ngày 7/9/1953, bọn Pháp đưa quân từ quận lị, Trung Lăng vừa lính Âu Phi vừa GAMO vào càn thôn Ngọc Động, Ninh Duy. Trung đội Đại đội 295, 2 trung đội thuộc Đại đội 196 cùng dân quân du kích chiến đấu ngoan cường, sau 30 phút ta đã tiêu diệt 20 tên địch. Phát hiện thấy bộ đội ta, địch nhanh chóng huy động 2.000 quân cơ động và một đai đội GAMO. Đến 12 giờ cùng ngày địch hình thành 5 mũi bao vây toàn bộ xã Khởi Nghĩa.

Cuộc chiến đấu không cân sức giữa ta và địch diễn ra vô cùng ác liệt ở các thôn Cương Nha, An Tử, Ninh Duy, An Dụ. Bom từ máy bay trút xuống, pháo từ Kiến An, Ninh Giang bắn về, các loại súng từ 5 cánh quân của địch nhả đạn như mưa. Bộ đội và dân quân du kích chiến đấu hết sức anh dũng, kiên cường, giành dật với địch từng căn nhà, xóm ngõ. Chỉ huy C 196 Phạm Xuân Giang bắn hết đạn, thấy xác giặc phía trước có đạn dũng cảm nhảy sàng cướp đạn để tiếp tục chiến đấu. Có những chiến sĩ đã tự giác chấp nhận hi sinh xông lên cứu cán bộ đại đội không để lọt vào tay giặc…Kết quả trận đánh, ta tiêu diệt 189 tên, đa số là lính Âu Phi( có 1 tên quan tư Pháp), nhiều tên bị thương, phá hủy 2 súng cối,1 đại liên,1 rađiô, 1 tiểu liên, bắn rơi một máy bay địch. Về phía ta cũng thương vong 1 trung đội. Đêm hôm đó địch đóng quân ở Cương Nha, Hà Đới, Ngọc Động và đê sông Thái Bình. Bộ đội của ta lợi dụng trong lúc địch thu quân đã rút về Cấp Tiến rồi sau đó sang Vĩnh Bảo để củng cố lực lượng.

Cuộc chiến đấu còn tiếp diễn đến ngày 20 tháng 9/1953. Quân dân Khởi Nghĩa vẫn kiên cường bám đất bám làng ngoan cường đẩy lùi hàng chục cuộc tấn công của địch làm cho kẻ thù không tài nào bình định nổi mảnh đất anh hùng này.

Hơn 3 tuần sống mái với quân thù, quân dân xã Khởi Nghĩa đã cùng quân dân cả huyện Tiên Lãng chiến đấu anh dũng phá tan trận càn Cờ Lốt, đập vỡ âm mưu kế hoạch Nava buộc Pháp phải rút khỏi Tiên lãng. Chiến công của quân dân Tiên Lãng đã được Bác Hồ gửi thư khen và xã Khởi Nghĩa được Chính phủ tặng thưởng Huân chương chiến công.