Đài Phát Thanh Tiên Lãng

Phục dựng Đình làng Phương Lai xã Cấp Tiến

Ngày 14/01/2025

Hoà cùng niềm vui chung của cả nước bước vào năm mới 2025, năm diễn ra Đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội 14 của Đảng, Đại hội mở đường cho kỷ nguyên mới, Kỷ nguyên vươn mình cuả dân tộc, nhân dân làng Phương Lai, xã Cấp Tiến vừa long trọng tổ chức lễ khánh thành phục dựng Đình làng, một công trình có ý nghĩa xã hội, nhân văn sâu sắc, để lại những dấu ấn rất đáng tự hào cho bao thế hệ dân làng.

Sách “Làng Phương Lai”, xuất bản tháng 11/2023, ghi lại những chặng đường lịch sử vẻ vang của Làng, cho biết: từ khởi thuỷ, trang Đăng Lai – tức làng Phương Lai đã có miếu thờ thổ thần, sau thờ Thành Hoàng làng Chu Đô Quan. Nhiều thế kỷ sau, có chùa Thiên Phúc (tức chùa Quán Đá), nơi dân làng thực hành tín ngưỡng thờ Phật, tuy nhỏ, nhưng rất linh thiêng; có Đình với quy mô, kiến trúc bề thế, nơi diễn ra việc làng và các lễ hội dân gian.

Cũng theo sách “Làng Phương Lai”, Đình Phương Lai không rõ được xây dựng từ bao giờ, song đã được sửa chữa nhiều lần. Vào năm 1901, Đình được trùng tu trên khu đất giữa làng, rộng khoảng gần một mẫu, nhìn ra khu đầm Nhân Vực. Đình được xây 5 gian bái đường, hậu cung 2 gian, tường gạch, mái ngói, cột to một người ôm, các vì chạm trổ hoa văn rồng, phượng.

Nằm dọc hai bên toà chính đường, thấp và nhỏ hơn là hai dãy nhà giải vũ bằng gỗ, mái ngói, không có vách bưng xung quanh, quay cửa ra sân đình lát gạch, tạo thành hình chữ U, mỗi dãy 8 gian. Sát trước sân đình là tường hoa và một ao lớn, hình chữ nhật, rộng khoảng 4,5 - 5 sào.

Năm 1938, Hội đồng hương chính làng Phương Lai, do ông Trần Văn Xanh làm Lý trưởng đã bàn bạc, thu xếp tiền của để xây dựng, tu sửa đình. Công trình sửa đình lần này, các cụ cho xây bốn cột trụ to, cao, chia bức tường trước sân Đình ra làm ba ô. Ô giữa là một bức cuốn thư, ô hai bên là hai bức hoa văn, cả ba bức đều có nhiều khoảng trống, trông rất đẹp và thoáng gió. Khoảng cách giữa ba ô là hai bậc cầu lên, xuống một giếng nhỏ, hình bán nguyệt, có bờ bao xây cao, giữa ao đình. Công trình hoàn thành đã tạo cho khu Đình làng một vẻ đẹp hoàn thiện, bề thế, đáp ứng yêu cầu của việc làng và các sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Hàng năm, vào dịp Giỗ Thành Hoàng Chu Đô Quan, 15 tháng 11 (âm lịch), dân làng rước kiệu ngai và bài vị Ngài từ Miếu về Đình làm lễ, mở hội từ 5 đến 7 ngày rất trang nghiêm và linh đình. Lễ hội diễn ra với nhiều trò chơi dân gian, như bịt mắt bắt vịt dưới ao, đi cầu trượt trên mặt nước, chơi cờ người, pháo đất, vật cầu ở sân đình... rất sôi nổi, hấp dẫn, thu hút đông đảo nhân dân và du khách đến xem. Sau mấy ngày lễ hội, giải đám lại rước bài vị Thành Hoàng về Miếu, gọi là Thánh giá hoàn cung.

Trong cuộc khởi nghĩa giành chính quyền cách mạng, tối ngày 19/8/1945, Đình làng Phương Lai là nơi diễn ra cuộc họp thành lập tổ chức Mặt trận Việt Minh và Đội tự vệ đầu tiên ở xã Cấp Tiến. Hơn 30 thanh niên trai tráng làng đã ghi tên tham gia Việt Minh và tự vệ. Kháng chiến chống thực dân Pháp bùng nổ, hưởng ứng chủ trương của Chính phủ, tháng 8/1947, dân làng đã tháo rỡ Đình, không để cho địch sử dụng làm nơi đóng quân, gây tổn thất xương máu cho ta. Sau khi tháo dỡ, một số vật liệu gỗ của Đình được sử dụng phục vụ công cuộc kháng chiến. Những cây cột to được dựng làm chòi phát thanh của làng ở sân Đình. Một vài cây được đem lên huyện làm chòi phát thanh tại Huyện đường. Suốt thời kỳ đánh Pháp, sân Đình là nơi chứng kiến nhiều tội ác của giặc đối với dân làng. Mỗi lần chúng càn quét, dồn dân ra Đình đánh đập, tra tấn, bắn giết hết sức giã man, tàn bạo. Một số người bị chúng đánh gãy chân, gãy tay, bể đầu, bắn chết ngay tại cầu giếng Đình.

Thời kỳ chống chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ, một đài quan sát phòng không được dựng lên trên nền Đình, để các chiến sỹ dân quân trực chiến, phát hiện máy bay địch, đánh kẻng báo động cho dân biết. Nhằm phục vụ cho công tác thông tin, tuyên truyền, năm 1971, làng cho làm một nhà Thư viện ngay trên nền Đình, có hai giá sách lớn, với hàng ngàn đầu sách đủ các thể loại, do huyện cấp. Chiều, tối, sau giờ lao động, ngày chủ nhật đông đảo nam nữ thanh, thiếu niên và bà con dân làng đến đọc sách, xem phim đèn chiếu rất vui vẻ, say mê.

Lịch sử phát triển của làng Phương Lai in đậm dấu ấn hình thành và tồn tại của ngôi Đình làng, gắn liền với các sinh hoạt văn hóa, phong tục, tập quán, tín ngưỡng của dân làng qua hàng thế kỷ. Do sự thăng trầm của lịch sử xã hội, một thời gian dài, Đình làng chỉ còn là mấy gian nhà xây, khung xà bằng bê tông cốt thép, dùng làm nhà văn hóa, thư viện. Song tại đây, dân làng vẫn duy trì thắp hương ngày giỗ Thành Hoàng, cúng thổ thần ngày đầu năm; vẫn phân công người thường xuyên trông nom, quét dọn, hương nhang lễ tạ ngày rằm, mồng một... Ban Lãnh đạo làng vẫn quản lý, bảo vệ và khai thác, tạo nguồn thu từ các sản vật của đình, như ao, vườn, cây ăn quả, cây lấy gỗ... Nguyện vọng chung của dân làng là phục dựng lại ngôi đình làng, không được to lớn, bề thế như xưa, thì cũng vừa phải, làm nơi diễn ra các hoạt động cộng đồng theo truyền thống văn hóa làng. Từ đầu năm 2024, trước sự đồng thuận và hưởng ứng tích cực của dân làng, việc xây dựng, khôi phục ngôi Đình được Ban Quản trị làng đẩy mạnh thực hiện, đến nay đã hoàn thành và đưa vào sử dụng.

Để bảo vệ, quản lý và sử dụng Đình làng đúng với công năng là nơi diễn ra việc làng, nơi tổ chức các sinh hoạt văn hoá, văn nghệ, thể thao cộng đồng của nhân dân, sau lễ khánh thành này, Ban Quản trị làng sẽ xây dựng quy chế quản lý, sử dụng và nội quy hoạt động của Đình; phân công người trông nom; sắm sửa bổ sung những trang thiết bị cần thiết, trong đó có việc xây dựng, khôi phục lại THƯ VIỆN cộng đồng của làng, một việc quan trọng, đã và đang được cơ quan chức năng xã, huyện ủng hộ, tạo điều kiện giúp đỡ… Tất cả đều nhằm mục đích phục vụ tốt nhất cho nhu cầu hưởng thụ văn hoá của dân làng.

Thành quả phục dựng Đình làng thật hợp lòng dân, đúng như sách sử làng đã viết: “Đầu làng Miếu thờ thánh nhân, cuối làng Chùa thờ Phật, trung tâm làng là Đình, nơi hội tụ các sinh hoạt văn hóa cộng đồng - ba biểu tượng văn hóa làng vô cùng sinh động, giàu ý nghĩa nhân văn, có giá trị trường tồn, để lại những dấu ấn sâu sắc trong tiềm thức các thế hệ người dân làng Phương Lai”.